Najbardziej przykry objaw demencji?

Większość ludzi sądzi, że utrata pamięci jest pierwszym i najważniejszym objawem demencji.

Choć prawdą jest, że kłopoty z pamięcią krótkotrwałą są charakterystyczne dla najczęstszej postaci demencji - choroby Alzheimera – to utrata pamięci nie jest najbardziej przykrym i niebezpiecznym objawem zaburzeń poznawczych, lecz dla innych przewlekłych zaburzeń poznawczych (np otępienie z ciałami Lewy'ego, otępienie naczyniowe, itp) charakterystyczne są odmienne objawy.

Najbardziej przykrym, niebezpiecznym i najwcześniejszym objawem demencji może być niestosowne zachowanie, prowadzące do czynów przestępczych.

Najnowsze badania - prowadzone na klinice neurologii University of California w San Francisco, a opublikowane w styczniu 2015 r. - pokazały interesujący związek pomiędzy zachowaniami przestępczymi a niektórymi postaciami demencji.
Nie jest tajemnicą, że zaskakujące - niecodzienne, niezgodne z charakterem osoby - zachowania są jednym z podstawowych objawów większości postaci demencji.
Ale analiza prawie 2.400 pacjentów z demencją wykazała, że czyny przestępcze - takie jak kradzież, wykroczenia, oddawanie moczu w miejscach publicznych, napastowanie seksualne - były częstsze wśród osób, u których diagnozowano początkową fazę otępienia czołowo-skroniowego (FTD).
Pośród badanych było 545 osób z chorobą Alzheimera i 171 osób z FTD.
Ale o ile u pacjentów z chorobą Alzheimera były to raczej wykroczenia drogowe, o tyle u osób z FTD miały one bardziej agresywny wydźwięk.
Zauważono, że aż 37% osób z FTD popełnia czyny przestępcze, gdy wśród chorych z chorobą Alzheimera grupa ta to zaledwie 8%.

Objawy FTD pojawiają się u osób młodszych i wcześniej niż objawy choroby Alzheimera. Choć u podłoża obu schorzeń leży to samo białko tau.
Otępienie czołowo-skroniowe dotyka mniej więcej 10-15% wszystkich chorych z demencją.
Blisko 60% pacjentów z FTD to osoby w wieku od 45 do 64 roku życia.

Jak sama nazwa wskazuje, FTD (frontotemporal dementia) jest chorobą zwyrodnieniową, która zaburza funkcje płatów czołowych i skroniowych mózgu.

Płaty czołowe odpowiadają za naszą zdolność do świadomego myślenia i poczucie tożsamości (świadomość integralności jako osoby) oraz za funkcje wykonawcze, czyli za:
planowanie,

• stawianie sobie celów i ich realizację,
• inicjowanie działania,
• podejmowanie decyzji,
• monitorowanie działania,
• przewidywanie konsekwencji naszych działań oraz umiejętność ich modyfikacji.

Ich poprawne funkcjonowanie oznacza zdolność kontrolowania oraz koordynowania myśli i zachowań.
W płatach czołowych zlokalizowana jest ponadto nasza pamięć robocza (operacyjna), dzięki której stajemy się uzyskujemy świadomość informacji, które pozyskujemy dzięki zmysłom.
Płaty czołowe odpowiadają także za:

• ocenę sytuacji i kontrolę emocji,
• planowanie i koordynację ruchu,
• utrzymywanie uwagi i koncentrację uwagi,
• podejmowanie decyzji,
• umiejętność wchodzenia w interakcje społeczne,

przewidywanie konsekwencji naszych działań oraz umiejętność ich modyfikacji.
Tu znajduje się ośrodek, dzięki któremu odnajdujemy w pamięci słowa potrzebne w czasie mówienia.
Płaty czołowe działają także jak filtr, pomagają nam odróżnić właściwe i niewłaściwe zachowanie w konkretnej sytuacji.
Osoba z uszkodzeniem płatów czołowych może doświadczać problemów z codziennością - nie radzi sobie z porządkiem dnia, nie potrafi zarządzać osobistymi finansami, potrafi natomiast śmiać się głośno w czasie żałobnej uroczystości, nie zdając sobie sprawy z tego, że zachowuje się nieadekwatnie.

Płaty skroniowe odpowiadają za to, że zapamiętujemy informacje płynące z nowych doświadczeń.
Tu znajduje się ośrodek, dzięki któremu rozumiemy, co do nas mówią.
Dzięki poprawnemu funkcjonowaniu płatów skroniowych:

• rozpoznajemy obiekty i twarze,
• kategoryzujemy postrzegane obiekty,
• analizujemy bodźce słuchowe i węchowe.

W znacznym stopniu płaty skroniowe odpowiadają za zarządzanie emocjami, przetwarzanie języka, ale i łączenie wspomnień z doznaniami zmysłowymi (np. skojarzenie i zapamiętanie piosenki, którą słyszeliśmy podczas pierwszego pocałunku).
Osoba z uszkodzeniem płatów skroniowych może mieć problemy z rozpoznaniem sytuacji niebezpiecznych, z postrzeganiem i reagowaniem emocjami odpowiednio do sytuacji.

Otępienie czołowo-skroniowe – już we wczesnej fazie - może powodować dramatyczne zmiany zachowania u osób dorosłych.
Zrozumienie tego zjawiska jest kluczem do wczesnego wykrywania choroby, ale także pozwoli odpowiednio radzić sobie z „kryminalnymi” czynami popełnianymi przez chorych.
Nie chodzi oczywiście o klasyczną, często nadużywaną w sądach „niepoczytalność sprawcy” (przywoływaną przez obrońców).
Sądowa ocena przestępczości osób z FTD będzie wymagała odmiennych kryteriów, ale warto pamiętać, że w przypadku osoby z otępieniem czołowo-skroniowym nie ma mowy o świadomości popełniania przestępstwa, ani nawet o rozumieniu sytuacji i konsekwencji zachowania.
Osoba chora reaguje nieadekwatnie do sytuacji i do bodźca bez intencji i nie jest w stanie kontrolować swego zachowania.
O ile nawet będzie pamiętała, że zachowała się niewłaściwie.
Badacze z Univeristy of California sugerują, że osoby powyżej 45 roku życia, które nagle i ku zaskoczeniu rodziny przejawiają niestosowne zachowania, a nawet dokonują czynów przestępczych, powinny być oceniane pod kątem rozpoznania demencji.
Dr. Georges Naasan – jeden z autorów badania – stwierdza, że aż u 14% chorych z otępieniem czołowo-skroniowym pierwszym objawem nie są problemy poznawcze, ale właśnie niestosowne zachowania.
Osoby, u których pojawia się FTD, nagle stają się impulsywne, mają kłopoty z wyrażeniem emocji słowami, tracą kontrolę swego zachowania, pojawiają się wahania nastroju, podczas gdy zdolności pamięciowe wydają się nienaruszone.

Niestety, pomimo intensywnych prac, nie istnieje lek, który mógłby proces otępienny zatrzymać lub choćby spowolnić.