Funkcjonowanie intelektualne w okresie starzenia - cz. V

O jakości naszego życia decydują stan zdrowia, warunki materialne, warunki społeczne, ale przede wszystkim sprawność intelektualna.

Dlatego warto rozpoznać mechanizmy funkcjonowania intelektualnego osób starzejących się. Wszak nie tylko pragniemy być długowieczni. Chcemy także do końca swych dni zachować jasność umysłu, by cieszyć się pełnią życia.

(Na podstawie: Przemysław Marcinek - Instytut Psychologii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu - Funkcjonowanie intelektualne w okresie starości – Gerontologia Polska, tom 15, nr 3, Via Medica.)

***

Już potoczne obserwacje pozwalają stwierdzić, że starsze osoby całkiem dobrze funkcjonują w codziennej rzeczywistości. Sprawność fizyczna i intelektualna w późnym okresie życia jest jednak u poszczególnych osób bardzo zróżnicowana, dlatego trudno jednoznacznie ocenić konsekwencje zmian intelektualnych związanych z wiekiem. Przy dobrym zdrowiu i aktywnym trybie życia starcze zniedołężnienie pojawia się często dopiero po 80 roku życia, a tak zwany wiek funkcjonalny wielu osób znacznie różni się od wieku kalendarzowego. Większość osób starszych funkcjonuje w stopniu satysfakcjonującym mimo pogarszającej się pamięci, spowolnienia reakcji i trudności w abstrakcyjnym rozumowaniu. Obniżenie z wiekiem elementarnych sprawności poznawczych nie ogranicza zasadniczo możliwości rozwojowych człowieka, a zdolność do radzenia sobie z problemami codziennego życia u większości osób jest zachowana do późnej starości.

Optymiści twierdzą, że w zakresie pamięci z wiekiem nic się nie zmienia. Ale angielskie statystyki tylko około 50% mężczyzn i około 40% kobiet w wieku podeszłym można zaliczyć do grupy osób ,,normalnych umysłowo”. Nie dostrzegamy tego, gdyż starsi ludzie skutecznie kompensują swoje zmniejszające się możliwości intelektualne, opierając się na doświadczeniu i wprawie, zmieniając metody pracy oraz efektywnie korzystając z tych zdolności, które pozostają u nich na wysokim poziomie. Zbadano wiele takich przejawów adaptacji.

Na przykład wśród osób w starszym wieku maleje liczba wypadków w pracy, które wynikają że złego osądu sytuacji, pojawia się bowiem proces kompensacji prowadzący do zmniejszenia się wydatków energetycznych na wykonanie zadania.

Wzrasta również dokładność wykonania i wytrwałość, a także ostrożność i rozwaga.

To właśnie zdolności wymagające określonej wiedzy społecznej i bezpośrednich doświadczeń rozwijają się do późnej dorosłości, a z długością życia i rosnącym doświadczeniem wiąże się pojecie refleksyjności oraz mądrości życiowej.