Pamięć nie jedno ma imię ...

Starzenie zaczyna się kłopotami z pamięcią.

Starości boimy się, bo łączymy ją z zapominaniem, a na ogół nie współczujemy zapominalskim.

Z drugiej strony starość potrafi zamęczyć wspomnieniami, ale czy wspomnienia te w istocie odtwarzają dawne zdarzenia?

Pamięć – obok percepcji i myślenia – to fundament naszego racjonalnego życia.
Prawie wszystko, co człowiek robi zależy od tego, jakie informacje czerpie z otaczającego nas świata i wykorzystuje do zorganizowania relacji.
Pamięć jest magazynem umiejętności, nawyków, informacji i wiedzy potrzebnej do utrzymania i rozwoju, ale również wiedzy i doświadczenia tego, co bolesne i szkodliwe. Dla rozwoju społeczeństwa, cywilizacji, kultury istotne jest, by człowiek miał świadomość ciągłości swojego istnienia, swoich przodków i potomków, pamiętał nie tylko o przeszłości i teraźniejszości, ale również o planowaniu przyszłości.
Pamięć nie jest prostym mechanizmem, lecz zbiorem różnych zdolności umysłowych. Istnienie lub brak jednego typu pamięci niekoniecznie oznacza, że wszystkie inne typy pamięci w danym czasie również istnieją lub, że jest ich brak.
Zapisywanie doświadczeń w pamięci odbywa się w trzech etapach: zapamiętywanie, zachowywanie, przypominanie przywoływanie.

Ze względu na zachowywanie i wykorzystywanie nabytej wiedzy wyróżniamy:
- pamięć semantyczną - przechowuje wiedzę człowieka o otaczającym go świecie. Odnosi się do faktów opisanych z pomocą symboli. Obejmuje informacje o świecie, społeczeństwie i werbalne koncepcje tego, czym się zajmujemy.
 - pamięć proceduralną - jest procesem, w którym wiemy jak coś zrobić by osiągnąć nasze cele. Jest bardziej związana z działaniem niż z ideą, wymaga ciągłego ćwiczenia i można z niej korzystać automatycznie, bez skupiania na tym swojej uwagi.

Ze względu na trwałość zapisu wyróżniamy:
- pamięć krótkotrwałą - utrzymuje się przez sekundę czy minutę, jest oparta na zwiększonej aktywności neuronów, gdzie impulsy nerwowe utrzymują się czasowo w kręgu odcisku pamięciowego. Pamięć krótkotrwała działa niczym tak zwana pamięć operacyjna i zachowuje jedynie określona ilość informacji.
- pamięć sensoryczną - bardzo krotką, przechowującą zmysłowe doświadczenie widzenia, słyszenia czy odczuwania, refleksję w organach zmysłu przez ułamek sekundy.
- pamięć echoiczną - świeże odczuwanie przechowywane przez krotki okres, dzięki niej mamy świadomość czasu, miejsca i samych siebie, choć nie myślimy o tym bez przerwy, jeśli to konieczne, możemy te odczucia natychmiast przywołać.
- pamięć pośrednią – typ pamięci trwałej. Przechowuje dane przez kilka dni lub tygodni a potem zamienia się w pamięć długotrwałą lub zanika.
- pamięć długotrwałą - magazyn, z którego można czerpać również po kilku latach, nawet w ciągu całego życia.

Ze względu na rodzaj zapisywanych informacji wyróżniamy:
- pamięć deklaratywną (pamięć jawna) związaną z myśleniem integrującym, które pomaga zapamiętać szczegóły otoczenia, czas, przyczynowe relacje zdarzeń, znaczenie doświadczenia, jak również pozwala nam przypomnieć sobie o czymś, co zostało zapomniane. W pamięci deklaratywnej przypominanie wymaga udziału świadomości porównania, oceny. Pamięć deklaratywną zajmuje się wiedza, opisana werbalnie. W pamięci deklaratywnej można wyróżnić pamięć epizodyczną czy autobiograficzną, pamięć informacji i zdarzeń związanych z osobistym doświadczeniem i z sobą samym i pamięć semantyczną. Pamięć deklaratywna jest częścią pamięci długotrwałej, która dzieli się na pamięć semantyczną i epizodyczną czy pamięć informacji i zdarzeń.
Informacje przechowywane są w pamięci długotrwałej przez długi czas, w każdej można jest stamtąd wydobyć. Uważa się, że pojemność pamięci długotrwałej jest nieograniczona. Oznacza to, że zdolność człowieka do uczenia się nowych rzeczy i zdobywania nowych umiejętności zachowuje się przez cale życie. Informacje przechowywane w pamięci długotrwałej mogą być werbalne, albo zapisane jako obrazy lub zapachy.
- pamięć niedeklaratywną - część nieświadoma pamięci długotrwałej, która pozwala na przechowywanie rożnych umiejętności i sposobów funkcjonowania. Obejmuje dane, których nie można wyrazić werbalnie, na przykład zdobywane umiejętności, przyjęte sposoby i strategie zachowania, odruchy.
- pamięć roboczą – krótkotrwała pamięć związana ze strukturami pamięci długotrwałej, wykorzystywana w działaniach intelektualnych, dopóki nie zostanie zakończony właściwy etap rozwiązywania problemu. Dane w pamięci roboczej przechowywane są przez kilka sekund. Pamięć robocza jest centralną częścią przetwarzania informacji. Pamięć krótkotrwała może wykorzystywać jedynie pewną cześć dającego się zapamiętać materiału. Przetwarzanie informacji jest świadome i aktywne. To, czy dane informacje zostaną przesłane do pamięci długotrwałej, czy skasowane zależy od znaczenia i jakości tych danych. Pewna cześć kory mózgowej zajmuje się korektą jednostek informacji tak długo jak są one używane. Nowe informacje włączane są w istniejące ślady pamięciowe i tworzony jest plan działania. Człowiek z zaburzeniami pamięci roboczej nie pamięta co było po lewej stronie, gdy patrzy na prawo. Pamięć robocza umożliwia zbieranie serii faktów z pamięci krótkotrwałej i trwałej, ich łączną analizę i logiczne rozwiązywanie problemów. Pamięć robocza jest również niezbędna do kodowania pamięci jawnej i do przypominania.

Kiedy jesteśmy sprawni nie mamy pewności, że wszystkie typy naszej pamięci działają poprawnie. Kiedy odczuwamy problemy z pamięcią, nie oznacza to, że wszystkie typy jednakowo uległy awarii.