Czasami, jako katalog z milionem fiszek, fotografii, śladów, do których możemy sięgać, które możemy przeglądać i w dowolnym czasie odczytywać.
Ten magazyn – w powszechnej opinii – znajduje się w naszym mózgu.
Tymczasem, nasza pamięć o wiele bardziej niż nam się wydaje przypomina pamięć w komputerze. Informacja zapisana jest w wielu miejscach, po kawałeczku, a dostęp do niej (jej scalenie) możliwe jest dzięki innej informacji, zapisanej w innym miejscu.
Aby pamięć dobrze funkcjonowała, ważne jest jak zapisywane są w niej informacje. Jak często sięgamy po raz zapisane dane. Jak je przechowujemy, porządkujemy, od stopnia ich pofragmentowania. Dodatkowo, wiele z nich jest nadpisywane na wcześniejsze.
***
Pamięć związana jest ze świadomym uczeniem się, czyli świadomym zapamiętywaniu. Ale w toku naszej aktywności uczymy się nieświadomie i nieświadomie zapamiętujemy.
W procesie uczenia się przyswajamy informacje i budujemy wiedzę o otaczającym nas świecie. Uzyskawszy nowe informacje, mozg musi przeanalizować czy te informacje już istnieją i czy należy je jedynie przypomnieć sobie, jak je usystematyzować, zakodować i zachować, aby był zawsze do nich dostęp i umożliwia ich wykorzystanie w odpowiednim czasie i miejscu.
Na to jak dobrze i dokładnie zachowywane są informacje ma wpływ kilka czynników. Brak uwagi, zmęczenie, spożycie alkoholu, smutek – wszystko te czynniki mogą powodować zaburzenia w przyswajaniu, zachowywaniu i przywoływaniu informacji
Do prawidłowego funkcjonowania potrzebny jest zatem jeszcze jeden typ pamięci - pamięć prospektywna (ukierunkowana na przyszłość) pomaga myśleć o przyszłości: na przykład pamiętamy, że w weekend marca musimy przesunąć zegar o godzinę do przodu; i że w tym roku wiosenne wakacje są na początku kwietnia.
Powtarzanie stanowi podstawę zachowania przyswojonych informacji. Ważne jest by proces powtarzania odbywał się przy aktywnej uwadze, żeby nie była to czynność wyłącznie mechaniczna. Powtarzanie bez uwagi jest mniej aktywne i informacja często nie trafia do pamięci długotrwałej.
Kodowanie jest czynnością, w trakcie której zdarzenie jest zapamiętywane w zależności od czynności psychicznej. Kodowaniem można kierować za pomocą instrukcji i ukierunkowanego ćwiczenia, można zdarzenie zapamiętać i wykorzystać później – wywołać je z pamięci. Różne obiekty kodowane są w rożny sposób, co skutkuje zróżnicowanymi śladami pamięciowymi. Jednym z ważnych czynników jest to jak w procesie kodowania potraktowane zostanie znaczenie materiału. Przedmiotu raz już zinterpretowanego jako ważny uczymy się łatwiej. Zdolność do pozyskiwania czy nabywania informacji zależy w dużej mierze od tego, co dana osoba już wie. Lepiej rozumiemy działania, które zostały zinterpretowane, a wcześniej zdobyta wiedza pomaga przyswoić sobie nowy materiał.
Uczymy się i zapamiętujemy nowe informacje czy umiejętności bez przerwy. Jeżeli zaplanowaliśmy posługiwanie się w przyszłości nagromadzonymi w pamięci danymi, staramy się je przemieszczać do tych sekcji, które mają zdolność do zachowania nabytych danych. Jeżeli potrzebne są nam pewne dane, wykorzystujemy te funkcje mózgu, które wyszukują zachowane dane i w ten sposób mamy dostęp do interesujących nas informacji.
Zauważono, że lewa przedczołowa korowa strona mózgu ma związek z pamięcią epizodyczną, natomiast prawa przedczołowa korowa strona mózgu angażowana jest bardziej w proces odczytywania danych z pamięci epizodycznej (przywoływanie danych).
Funkcjonowanie pamięci krótkotrwałej i długotrwałej oparte jest na różnych strukturach mózgu i na ich współpracy.
Struktury wewnętrznego płata skroniowego gromadzą i przetwarzają wchodzące informacje – dane te są następnie przesyłane do hipokampa, przemieszczają się w nim w pętli informacyjnej i powracają do płata skroniowego. Jest wysoce prawdopodobne, że na tym etapie dane są zachowywane w pamięci długotrwałej. Wzgórze wzrokowe położone głęboko wewnątrz mózgu również odgrywa ważna rolę w zapamiętywaniu i przetwarzaniu informacji.
Pamięć nabywanych umiejętności motorycznych zlokalizowana jest w jądrach podstawowych struktury nerwowej. Most i móżdżek odgrywają ważna role w zapamiętywaniu pewnych odruchów.
Pamięć czuciowa zlokalizowana jest w obszarze pewnych sensorów w korze mózgowej i płacie skroniowym, natomiast pamięć operacyjna – ważna, gdy chodzi o kontrole nad czynnościami - znajduje się w płacie przednim.
Rożne obszary pamięci operacyjnej uaktywniają rożne sekcje mózgu, a najważniejsze z nich znajdują się w przedniej części mózgu, w płacie skroniowym. Lewa cześć mózgu pełni ważną funkcję, gdy chodzi o werbalną pamięć operacyjną.
Zapamiętujemy, gdy komórki nerwowe wykształcą drogi ruchowe i zbudują skomplikowane sieci połączeń. W rezultacie, pojawia się w mózgu sieć komórek nerwowych ze szlakami przesyłowymi (ślady w mózgu), gdzie przechowywana jest nabyta w życiu wiedza i umiejętności. Ślady w mózgu kształtują się masowo, a doświadczenie budowane jest w oparciu o zasób utrwalonych śladów w mózgu. Z tych powodów, starszy mózg jest bardziej sprawny niż mózg młody.
Do przepływu informacji niezbędny jest impuls nerwowy czyli bodziec elektryczny. Obszary kontaktowe komórek nerwowych zapewniają transmisje informacji z jednej komórki nerwowej do drugiej, tworzą się synapsy, które funkcjonują dzięki chemicznym substancjom mediującym. Najważniejsza substancja mediująca w działaniu mózgu to acetylocholina. Zapamiętany materiał jest przechowywany w korze mózgowej.
Przedni obszar mózgu, a zwłaszcza płat przedni i jego współdziałanie z innymi obszarami mózgu, odgrywa większą rolę w kontrolowaniu czynności niż inne sektory mózgu. Zdolność do kontrolowania czynności jest sygnałem radzenia sobie człowieka w życiu i jest istotnie ważna, ponieważ każde ludzkie działanie opiera się na kontrolowaniu czynności.
Istotnym aspektem zapamiętywania są zaburzenia procesu, które są częścią pamięci.
Zaburzenia w procesie zapamiętywania są szybsze na początku, gdy zaczyna się proces przypominania, a następnie ulęgają spowolnieniu. Zaburzenia w procesie zapamiętywania manifestują się na dwa rożne sposoby: fragmenty pamięci zacierają się a następnie całkowicie zanikają w sposób, który nie daje się określić czy odtworzyć. Inne wyjaśnienie tego zjawiska oparte jest na teorii, w myśl której nowe informacje dodawane są do już zapamiętanych, a to czyni proces przypominania bardzo trudnym.
Dobre samopoczucie, działania zorientowane na osiągniecie konkretnego celu, zapobieganie urazom mózgu, zdrowe odżywianie się oraz niezbędna aktywność fizyczna, a także ćwiczenie mózgu, pomagają utrzymać właściwe funkcjonowanie mózgu, gwarantuje współpracę istotnych jego obszarów, zapamiętywanie nabytej wiedzy i odnajdywanie jej, gdy jest nam potrzebna.
(Podręcznik do ćwiczenia umysłu dla osób starszych; MindWellness - Improvement of the Learning Capacities and Mental Health of Elder People; EACEA – Grundtvig; 2010, tłum: Maria Stelmasiewicz)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz
Uwaga: tylko uczestnik tego bloga może przesyłać komentarze.